هم‌زیستی بلوط و زعفران در خوزستان/ برداشت طلای قرمز در دهدز خوزستان‌

گزارش: حسین اسکندری.

زعفران محصولی باارزش است که به‌عنوان یکی از گران‌ترین گیاهان ادویه‌ای جهان و به‌اصطلاح طلای سرخ به شمار می‌رود؛ ایران زادگاه آن بوده و بیش از ۹۰درصد این گیاه در ایران تولید می‌شود.

میزان تولید زعفران در ایران معادل ۵۰۰ تن در سال است که برداشت آن در هر هکتار به ۴ تا ۵ کیلوگرم می‌رسد.

همچنین این محصول زراعی باتوجه‌به اینکه در تابستان کشت می‌شود، میزان آب مصرفی بسیار کمی دارد و بیشتر در مناطقی که آب‌وهوای معتدل گرمسیری دارند بهتر رشد می‌کند. یعنی منطقه‌ای که در فصل تابستان از هوای خشک و آفتابی برخوردار باشد و زمستان‌های ملایم را سپری کند.

تقریباً برای کاشت، داشت و برداشت یک زمین زراعی زعفران به حدود ۴ تا ۵ نفر نیروی کار نیاز است که در کنار آن می‌توان به موضوعاتی مانند تقویت گردشگری، حفظ محیط‌زیست و جلوگیری از فرسایش خاک اشاره کرد.

این طلای سرخ از سال ۸۷ به شمال خوزستان رسید و در منطقه قلعه سرد شهرستان دزپارت در کنار درختان بلوط به‌صورت پایلوت کشت شد.

در ابتدای کار تعداد کمی از کشاورزان حاضر بودند زمین‌های خود را به کشت زعفران اختصاص دهند چرا که از نتیجه بازدهی آن بی‌خبر بودند. به همین خاطر برخی از کشاورزان به‌صورت مقطعی و در زمین‌های با متراژ پایین کشت زعفران را آغاز کردند.

بیشتر زمین‌های کشاورزی منطقه به کشت جو و گندم اختصاص‌یافته آن هم به‌صورت دیم چراکه متوسط میزان بارش‌ها در این منطقه خوزستان بالاتر از سایر شهرها است.

اما به گفته کشاورزان درآمد کشت زعفران بسیار بیشتر از کشت سایر محصولات زراعی منطقه است.

میلاد کیانی یکی از کسانی که به کشت زعفران مشغول است می‌گوید: کشاورزان معمولاً با هر بار کشت جو یا گندم در یک هکتار کمتر از ۲۰ میلیون تومان درآمد دارند و این در حالی است که اگر زعفران کشت کنند درآمدی معادل ۵۰ میلیون تومان در هر هکتار خواهند داشت.

او ادامه می‌دهد: در حال حاضر حدود ۳۰ کشاورز در منطقه قلعه سرد با متراژ پایین فعال هستند که ۲ برند آنزان و دریا حاصل دسترنج کشاورزان را به بازار عرضه می‌کنند.

نقش بانوان در تولید زعفران

در حوزه کشاورزی و فعالیت‌های روستایی معمولاً بانوان نقش عمده‌ای را ایفا می‌کنند. عمده تولیدات روستایی مانند لبنیات و دست بافته‌ها از هنر بانوان نشئت می‌گیرد و در این موارد بانوان سهم بیشتری دارند.

بانوان روستایی در کنار برداشت زعفران، کار تولید و جمع‌آوری سایر گیاهان دارویی و ادویه‌ای را انجام می‌دهند که دارای ارزش افزوده بالایی هستند.

زینب پارسافخر مدیرکل امور بانوان و خانواده استانداری خوزستان معتقد است عمده کار تولید زعفران بر عهده بانوان قرار گرفته و این بانوان روستایی هستند که کار جداسازی رشته‌های زعفران از گل‌ها را باظرافت دستان خود انجام می‌دهند.

پارسافخر استقرار دبیرخانه جشنواره شکرانه برداشت زعفران را زمینه‌ساز توسعه تولید این محصول معرفی کرد و حمایت‌های مسئولان از گسترش کشت زعفران را گامی بزرگ در جهت بهبود معیشت خانوارهای روستایی دانست.

جشنواره زعفران چقدر در رونق گرفتن منطقه تأثیر دارد؟

شاید بتوان برگزاری جشنواره‌های مختلف بر اساس ظرفیت‌های منطقه‌ای را یکی از نقاط عطف پیشرفت یک منطقه دانست.

به طور مثال برگزاری جشنواره چای ترش در روستای علوه از شهرستان کارون، با اینکه تنها در یک هکتار از زمین‌های کشاورزی این منطقه کشت می‌شد اما سبب رونق گرفتن اقامتگاه‌های بوم‌گردی آن منطقه شد به‌گونه‌ای که اشتغال بسیاری برای جوانان روستا ایجاد کرد و سبب مهاجرت معکوس به این روستا شد.

اما همه موضوع این نیست و نمی‌توان فقط با برگزاری جشنواره پای گردشگر را به یک منطقه باز کرد. جشنواره‌های عشایری مختلفی می‌توان در خوزستان برگزار کرد و در طول سال‌های گذشته نیز بسیاری از این جشنواره‌ها برگزار شده‌اند اما به سبب عدم استمرار آنها و همچنین عدم وجود پیوست بوم‌گردی سبب بی‌نتیجه ماندن آنها شد.

ماندگاری گردشگر مهم‌تر از جشنواره است

سیدحکمت اله موسوی، مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان می‌گوید: جشنواره‌های و رویدادها در حوزه گردشگری و توسعه پایدار بسیار مهم هستند. اما مهم‌تر از آنها غنای گردشگری و ماندگاری گردشگر در منطقه است.

وی ادامه می‌دهد: در خوزستان جشنواره‌های متعددی برگزار شده و برخی از آنها مانند روستای علوه با پیوست گردشگری توانسته زمینه‌ساز رونق اشتغال در منطقه شوند.

مدیرکل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خوزستان معتقد است برای پیشرفت مناطق مختلفی که در آنها زعفران کشت می‌شود، در کنار زعفران باید ظرفیت هنرهای دستی و بوم‌گردی نیز توسعه یابد.