دکتر شبیب جویجری*
اخیراً فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصاد و دارایی در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که تا مهر ماه آینده اصلاحیه نظام مالیاتی برای تصویب به مجلس ارائه خواهد شد.
به علاوه وزیر یاد شده در همین برنامه به نکته ای اشاره نمود که در حقیقت شاه بیت تغییر در نظام مالیاتی در آینده ممکن است ،باشد.
وی تاکید نمود که ما قصد داریم بودجه کشور را با تغییر از محور «نفت» به سمت محور «مالیات» سوق دهیم.
در اینکه می بایستی برای اداره کشور از مالیات به عنوان یک محور مهم نام برد، جای تردیدی نیست اما در شرایط تحریم اقتصادی که تامین درآمد نفت برای کشور بسیار مشکل شده است نمی‌توان به یکباره این شوک را به سمت مالیات از مردم سوق داد به گونه ای که آنها به سرعت با حضور مقوله مالیات آن هم به شکل سنگین در سفره خود مواجه شوند.
باید توجه داشت که شوک های اقتصادی که با سفره توده های پایین دست جامعه سر و کار داشته باشد می تواند تبعات اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای به دنبال خود بیاورد. به گونه ای که اگر توجیهات لازم و اقناع عمومی به اندازه کافی صورت نگیرد چه بسا ممکن است با عکس العمل های توده های پایین دست جامعه نیز برخورد نماید و صحنه های تاسف باری نظیر آنچه در بنزین سه هزار تومانی مشاهده کردیم بار دیگر تکرار گردد.
برنامه ریزان کشور به ویژه دولتمردان بایستی با در نظر گرفتن حساسیت های اجتماعی و فرهنگی و از بین رفتن مشاغل گوناگون به ویژه در شرایط کرونایی لایحه‌ای را به مجلس بیاورند که با واقعیت های جامعه همخوانی داشته باشد و بتوان بدون تبعات منفی آنرا به اجرا درآورد و در این صورت ممکن است رضایت مردمی را خواهد داشت هر چند که در این مسیر مجلس شورای اسلامی نیز بایستی با نگرشی واقع بینانه لایحه پیشنهادی دولت را بررسی نماید. نمی‌توان صرف جایگزینی مالیات به جای نفت انتظار داشت اثرات تحریم اقتصادی و کاهش بودجه دولت و درآمدهای ناشی از نفت را بر دوش توده های فرودست جامعه قرار داد. یقیناً اصلاح نظام مالیاتی می بایستی با شناسایی درآمدهای هنگفت مورد ارزیابی قرار گیرد و انباشت ثروت هایی که ظرف سال های گذشته به صورت رانت در مسیرهای مختلف اقتصادی باعث به وجود آمدن طبقات ثروتمند شده ، در تیررس اصلاح نظام مالیاتی قرار گیرند.
در مسیر تنظیم لایحه اصلاح نظام مالیاتی مهمترین فاکتور برخورداری از آمار و ارقام منطقی و واقع بینانه و اطلاعات درست از کف جامعه خواهد بود. اصلاح نظام مالیاتی نباید جهت خود را متوجه مشاغل ضعیف قرار دهد به ویژه باید توجه داشت که دولت نه تنها در یک سال گذشته در تحقق مشاغل جدید توفیقی نداشته بلکه بسیاری از مشاغل به واسطه شرایط ناشی از شیوع بیماری کرونا موقعیت خود را از دست داده اند.از سوی دیگر نکته اساسی که می بایستی در مسیر تنظیم لایحه مالیاتی به آن با دقت زیادی نگریسته شود این است که اگر مالیات به گونه ای واقع بینانه تعیین نگردد یقیناً بخش زیادی از این مالیات از طریق« تورم » بر روی کالاهای اساسی مردم خود را نشان خواهد داد و چنین پروسه‌ای موجبات نارضایتی بیشتر جامعه را به وجود می آورد.
در این راستا مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی می تواند نقشی تعیین کننده در تطبیق لایحه ارائه شده از سوی دولت با واقعیت های جامعه داشته باشد. بنابراین امیدواریم نمایندگان جدید مجلس شورای اسلامی با درک واقع بینانه ای از درآمدهای مردم و شرایط عمومی و نیازهای دولت نسبت به تنظیم اصلاحیه نظام مالیاتی اقدامی بهنگام از خود بروز دهند.
